Nääiʹt Kela ouddõõzz mõttje eeʹjjest 2023
Eeʹjj aalǥâst puäʹtte viõʹǩǩe lääʹjjmuttâz, kook vaikkte Kela ouddõõzzid. Hõõʹddi pâjjnummuž diõtt õuddõõzzi meäʹrid pââʹjdet še takai jäänab. Looǥǥ täʹst, mäʹhtt päärnažpiârrji, mättʼtõõđji, reâuǥteʹmes oummui da jeältõkniiʹǩǩi tuärjjõõzz mõttje.
Päärnažpiârri. Puärrsipeiʹvvtieʹǧǧi uuʹccmõsmeäʹrid da päärnaihååid tuärjjõõzzid šâʹdde 4,2 % pââjõõzz eeʹjj aalǥâst. Lââʹssen privatt hååid tuärjjõõzzâst håiddlââʹzz tiudd meäʹr pââʹjdet 100 eeuʹrin 1.3.2023 ääʹljeeʹl. Päärnažlââʹzz õhttuhuõlteeipââjõõzz mieʹrr šorran 5 eeuʹr eeʹjj 2023 ääiǥas. Jeäʹltemtuärjjõõzz da jeäʹltemvieʹǩǩ meäʹr pââʹjdet 8,3 %. Looǥǥ lââʹzz päärnažpiârrji ouddõõzzin.
Mättʼtõõđi. Mätt-tuärjjõõzzi puåđraaj kaggâʹtte 20 %. Mättʼtõõtti vuäitt teäʹnʼjed 18 720 euʹrred, jõs son kägg mättjemtuärjjõõzz 9 määnpââʹjest. Mätt-tieʹǧǧid šâdd 4,2 %:n pââjõs 1.8.2023. Mätt-tieʹǧǧ huõlteeipââjõʹsse šâdd 10 eeuʹr pââjõs eeʹjj 2023 ääiǥas. Õllškooulmättʹtõõđi tiõrvâsvuõtthåiddmähss šorran õõutin eeuʹrin 36,80 eurra lookkâmpââʹjest. Looǥǥ lââʹzz mättʼtõõđji ouddõõzzin.
Reâuǥteʹmes oummu. Reâuǥteʹmesvuõttstaanâst šâdd viõʹǩǩe ođđ muuttâs-staan pâʹjjel 55-âkksaid reâuǥast piâzztum oummuid. Mättʼtõõttmõõžž reâuǥteʹmesvuõttouddõõzz tuõrvin hiâlptet. Reâuǥteʹmes oummu jeältõk-ǩeäin ââʹǩǩraajj käggââtt da vueiʹtlvažvuõtt reâuǥteʹmesvuõttpeiʹvvtieʹǧǧ lââʹsspeeiʹvid jäukk eeʹjjest 1965 leʹbe tõn mâŋŋa šõddâm oummuin. Vuâđđpeiʹvvtieʹǧǧ da tuâjjmarkkântuärjjõõzz meäʹr pââʹjdet 1,49 e/pv. Ođđ mieʹrr lij 37,21 e/pv. Reâuǥteʹmesvuõttstaaʹne mäʹhssemvuâlaž päärnažpââjõõzzi meäʹr šorrne 20 % eeʹjj 2023 ääiǥas. Looǥǥ lââʹzz reâuǥteʹmes oummui ouddõõzzin.
Jeältõkneeʹǩǩ. Narodjeältõʹǩǩe, staanjeältõʹǩǩe da jeältõõǥǥ vuäǯǯai håiddtuärjjõʹsse šâdd 4,2 %:n indeʹksspââjõs. Tiudd narodjeältõk õhttu jälsteeja lij 1.1.2023 ääʹljeeʹl 732,67 e/mp da staanjeältõk 922,42 e/mp. Kela tääʹrǩast jeältõõǥǥi da håiddamtuärjjõõzz euʹrrmeäʹr pååđ ooccmõõžžtaa. Jeältõkvuäǯǯai jälstemtuärjjõõzzâst primmâmvuâlaž jälstemkoolai jäänmõsmieʹrr šorran 7,8 %. Paakkeemkuulin priimât jälstemkoollan 57 % jäänab ǥu ääiʹjab. Looǥǥ lââʹzz jeäʹltõkniiʹǩǩi ouddõõzzin.
Puõccmõʹšše õhttneei tuärjjõõzz. Väʹlddvueʹss privattdåhttar mieʹrreem tuʹtǩǩummši da hååid kuuli Kela-koʹrvvõõzzin jäukk. Juätkast Kela koʹrvvad maaʹtǩid privatt tiõrvâsvuõđhuõllu tåʹlǩ, jõs toʹben vuõǯǯum håidd lij Kela-koʹrvveemvuâlaž. Taalkâskuuli eeʹǩǩjiõččvasttõs (taalkâslaakk) lij 592,16 euʹrred leʹbe seämma ǥu eeʹjjest 2022. Puõccâmpeiʹvvtieʹǧǧ di säursmâʹttem- da spesiaalhåiddtieʹǧǧ uuʹccmõsmeäʹrid pââʹjdet 1,28 e/pv. Vueʹsspuõccâmpeiʹvvteägga da säursmâʹttemteägga šâʹdde jäänab lueǯǯnem väär. Looǥǥ lââʹzz puõccmõʹšše õhttneei tuärjjõõzzin.
Piʹrǧǧeemtuärjjõs. Tuärjjõõzz pââʹjdet narodjeältõkindeeʹks meâldlânji 4,2 %:in. Õhttu jälsteei vuâđđvueʹss käggââtt 22,14 eeuʹrin 555,11 eurra määnpââʹjest. Lââʹssen vuâlla 18-ekksa vuâđđvueʹzz pââʹjdet 10 %:in eeʹjj 2023 ääiǥas. Päärna ââʹjjest da suu viiʹllji da vueʹbbi meäʹrest soorčeeʹl päärna vuâđđvueʹzz mieʹrr piʹrǧǧeemtuärjjõõzzâst lij 327,51–421,88 e/mp. Looǥǥ lââʹzz piʹrǧǧeemtuärjjõõzzâst.
Takai jälstemtuärjjõs da liâdǥ hââʹdd kalšmõõvvmõš. Takai jälstemtuärjjõõzzâst priimmâmvuâlaž jälstemkoolai jäänmõsmieʹrr käggââtt jieʹllemkuullindeeʹks mieʹldd. Ouddmiârkkân Heʹlssnest õhttu jälsteei ooumže vueiʹtet priimmâd jälstemkoolaid eeʹjjest 2023 jäänmõsân 582 e/mp (537 e/mp eeʹjjest 2022). Pååđ paakkeemkuulid da dommpõõrt håiddamkoolaid priimât jälstemkoollan 57 % jäänab ǥu ääiʹjab. Lââʹssen kõskkpoddsaž liâdggtuärjjõs vieʹǩǩat uʹccpuåttlaž oummuid šuurin liâdggkoolain ođđeeʹjj-njuhččmannust 2023. Looǥǥ lââʹzz jälstummuž tuärjjõõzzin da liâdggtuärjjõõzzâst.
Koronapoʹdde õhttneei tuärjjõõzz. Njuämmamtauddpeiʹvvtieʹǧǧ miõttmõõžž kuõskki kõskkpoddsaž muttâz jäuʹǩǩe 31.12.2022. Njuämmamtauddpeiʹvvtieʹǧǧ vuäǯǯmõš ouddlâstt âʹpet njuämmamtaaudin vaʹstteei dåhttar tuejjeem meärrõõzz. Kela mähss ooudâst koʹrvvõõzz privatt tiõrvâsvuõtthuâlast tuejjuum koronateeʹstin da teeʹstid leʹbe čuâggmõõžžid tuejjuum maaʹtǩin. Koʹrvvõõzz vuäitt vuäǯǯad 30.6.2023 räjja. Looǥǥ lââʹzz koronamuttsin (lääddas).