Sosiaaltoorvon valmâštâllojeh maaŋgah nubástusah ihán 2025
Kela toorjâruuđâi meerijd já iävttoid láá puátimin puáttee ive maaŋgah nubástusah. Motomeh nubástusah láá jo tuhhiittum ovdâskoddeest, mutâ iänááš uási lahânubástusâin puátih ovdâskode tuhhiittemnáál čoovčâ ääigi.
Kela tieđeet nubástusâin äššigâssáid aktiivlávt oles čoovčâ. Taa láá luvâttâllum taantovváá tiäđuh sierâ hiäđui nubástusâin, moh láá jo tuhhiittum teikâ vuávámnáálá.
Sosiaaltorvo nubástusâin láá linjim haldâttâsohjelmist já haldâttâs budjetráđádâlmijn čohčâmáánu aalgâst. Ministeriöh valmâštâleh haldâttâs iävtuttâsâid, já tast maŋa toh kieđâvuššojeh ovdâskoddeest. Kela pargon lii olášuttiđ ovdâskode tuhhiittem lahânubástusâid.
Vuávámnáál lii talhâskoloi algâjiešvástádâs aledem 50 eurost 70 euron. Toos lasseen algâjiešvástádâs čonnuuččij aalmugiäláttâhindeksân (suomâkielân), kuás algâjiešvástádâs aleduuččij puátteevuođâst jyehi ive.
Talhâskoloi ihejiešvástádâs ađai talhâskáttu (tääl 626,94 eurod kalenderivveest) aleduuččij aalmugiäláttâhindeks mield.
Priivaat pyecceetipšo koloin mäksimnáál Kela-sajanmávssoid valmâštâllojeh aaleedmeh. Priivaat almostuáhtár vuástáväldimkolliimist mäksimnáál Kela-sajanmáksu stuáruččij 30 eurost 50 euron. Kela-sajanmáávsu finniiččij meid spesiaaltuáhtárkolliimist, jis vuolgâttâs lii almostuáhtárist. Čalmetuáhtár, gynekolog teikâ psykiatrâ vuástáväldimân ij tarbâšiččii vuolgâttâs. Šovâttemtipšo já fysioterapia láá puátimin maasâd Kela-sajanmáávsu olán ive 2025.
Lasseen vuávámnáál lii puoccâmpeiviruuđâ rekinistemaagâi nubásmittem. Rekinistemaagâi nubásmittem kepidičij sehe persovn- já pargoadeleijeeäššigâsân mäksimnáál puoccâmpeiviruuđâ mere eromâšávt aaleeb puátuluokkain. Rekinistemaagâi nubásmittem vaiguttičij meid uásipuoccâmpeiviruutân, vajodittemruutân já luovâttempeiviruutân.
Kela mäksim iäláttuvâi (aalmugiäláttâh, táhádâsiäláttâh), vádulâštorjui já radostâhloosij ruttâmereh aleduvvojeh ive aalgâst normaallávt aalmugiäláttâhindeks (suomâkielân) mield. Aledem stuárudâh selvân 14.10.2024, kuás Kela nannee, ete mii lii aalmugiäláttâhindeks 1.1.2025 rääjist.
Vuávámnáál lii Kela mäksim puárásij- já pargonavcâttesvuođâiäláttuvâi mäksim joskâm EU-enâmáid, Eta-enâmáid, Sveitsin já Stuorrâ-Britannian ive 2025. Nubástus ij kuoskâččii peerâiäláttuvváid, pärniaaleedmân já radostâhlase mäksimân, ige tot vaaigut pargoiäláttuvâi mäksimân.
Vuávámnáál lii meid čovgiđ omâduv já puáđui vaikuttâs iäláttuvfinnejeijee aassâmtorjuu miärán. Haldâttâs iävtuttâshammiittâsâst árvuštâlloo, ete iäláttuvfinnejeijee aassâmtoorjâ uccoo suulân 15 e/mp suulân 200 000 torjuu finnejeijest.
Iäláttuvfinnejeijee aassâmtorjust huámmášumán väldimnáál lieggim-, čäci- já oornigisttoollâmkoloid teikâ aassâmkoloi enâmusmeerijd iä puáđi aaleedmeh ive 2025. Mereh pisoh siämmážin ko ive 2023 já 2024.
Ovdâskodde lii jo meridâm, ete 1.1.2025 rääjist almos aassâmtorjuu ij pyevti innig finniđ omâstemviäsu aassâmkoloid, tego vastuid, peerâtáálu tipšokoloid já visteloovnâ riänttoid.
Lasseen vuávámnáál lii, ete ive 2025 almos aassâmtorjust váldoo anon purrâmušjuávkkukuáhtásâš omâdâhrääji. Taat uáivild, ete almos aassâmtorjuu miärán vaiguttičij purrâmušjuávhu omâdâh, tego vuorkkiimeh, kiddoduvah, aassâmvisteuássuseh já vyevdiomâdâh. Omâdâhhân ij kuittâg valduuččii vuotân ovdâmerkkân jieijâs kiävtust orroo kesitupe, uási jyehimettum ärbipeesist teikâ ASP-tilist orroo ruuđah.
Valmâštâllâmnáál lii meid nubástus kieldâjuávhoid, moi vuáđuld rekinistojeh almos aassâmtorjust tuhhiittemnáál enâmusaassâmkoloh. Kajaani, Kouvola, Lappeenranta, Mikkeli, Pori já Vaasa sirduuččii kieldâjuávhust II kieldâjuávkun III. Nubástus ucodičij torjuu, mii máksoo tain kieldâin.
Vuávámnáál lii meid meddâlistiđ uáppei almos aassâmtorjuu ooleest já macâttiđ anon uáppei aassâmlase jo puáttee ive porgemáánust. Uáppee, kiäst lii peerâ, pásáččij kuittâg almos aassâmtorjuu olán. Taan tove purrâmušjuávhuin, moh finnejeh almos aassâmtorjuu, suulân 40 % láá uáppeeh.
Pargomarkkântorjuu já vuáđupeiviruuđâ meeri lii puáttee ive 37,21 e/pv ađai siämmáš ko iivij 2023 já 2024. Ovdâskodde meridij moonnâm čoovčâ, ete pargottesvuotâtorjuid ij puáđi aledem aalmugiäláttâhindeks (suomâkielân) mield iivij 2024–2027.
Vuávámnáál lii, ete pargofinnim ovdedeijee palvâlus ääigist iä innig puáttee ive mávsáččii aledum pargottesvuotâtorjuu. Tääl pargottesvuotâtorjuu puáhtá mäksiđ aledum mere ton ääigist, ko pargottes olmooš uásálist pargofinnim ovdedeijee palvâlussáid. Pargomarkkântorjuu, vuáđupeiviruuđâ já tienâspeiviruuđâ aladâsuási lii 5,29 e/pv (koskâmiärálávt 111 e/mp).
Kiäpádâs vuávájuvvoo meid jieijâs vaanhimij kulen ässee ulmuu pargomarkkântorjui. Tääl pargomarkkântoorjâ lii puáhtám uccođ piälán, jis vaanhimij puáđuh maneh tiätu puáturääji paijeel. Ive 2025 summe puávtáččii uccođ eenâb, tienuuvt, ete summe ličij kuálmádâs oles torjuu meereest.
Vuáđuáigápuátutorjust vuáđu-uási mereh aleduvvojeh aalmugiäláttâhindeks (suomâkielân) mield 1.1.2025 rääjist. Indeksaledem stuárudâh selvân 14.10.2024, kuás Kela nannee, ete mii lii aalmugiäláttâhindeks 1.1.2025 rääjist.
Vuávámnáál lii, ete uccáá tiänájeijeeh puávtáččii finniđ áigápuátutorjuu meid keliakia tovâttem paijeelmiäráláid purrâmuškoloid. Taah purrâmuškoloh puávtáččii valduđ vuotân áigápuátutorjust 25 e/mp. Summe kuoskâččij jyehi perruujesânân, kiäst lii keliakia já kii lii tiävdám 16 ihheed.
Vuávámnáál lii sirdeđ uáppeid almos aassâmtorjuu finnejeijein uápputorjuu aassâmlase finnejeijen 1.8.2025. Taat uáivildičij maccâm oovdeb vuáhán. Aassâmlase ličij puátteevuođâst enâmustáá 216 e/mp, 248 e/mp teikâ 296 e/mp ton mield, mon kieldâst uáppee áásá.
Uáppuruutân ij lah puátimin indeksaledem, peic meeri piso siämmážin ko iivij 2023 já 2024.
Lasseen vuávámnáál lii raijiđ škovlâmätkivuoigâdvuođâ tuše táid uáppeid, kiäin lii vuoigâdvuotâ nube tääsi nuuvtá škovliimân. Nubástus puáđáččij vuáimán 1.8.2025.
Vuávámnáál lii alediđ aalmugiäláttuv vajodittemruuđâ (meid nuorâ vajodittemruuđâ), puoccâmpeiviruuđâ, táhádâsiäláttuv já vádulijtorjuu vyeliaherääji 16 ivveest 18 ihán. Puátteevuođâst pargonavcâttesvuotâiäláttuv teikâ vajodittemtorjuu puávtáččij finniđ tolemustáá 18-ihásâžžân. Nubástus ij vaiguttiččii nuorân, kote jo finnee torjuu, peic tot kuoskâččij ive 2009 já tast maŋa šoddâm nuoráid.
Nuorâ áámmátlâš vajodittem lii tárguttâs čujottiđ ovdiist čovgâdubbooht nuoráid, kiäh láá uápui já pargoeellim ulguubeln teikâ mudoi vaarâst olgoštuđ. Vajodittem mieđettem ij kuittâg puátteevuođâstkin vađâččii puoccâm- teikâ váddudiagnoos.
Nuorâ áámmátlii vajodittem valmimpalvâlussáid (Nuotti-valmim) uásálistem ij innig puátteevuođâst válduášálávt adeličij vuoigâdvuođâ vajodittemruutân.
Pärniloosijd iä lah puátimin aaleedmeh ive 2025.
Vaanhimijpeiviruuđâi ucemusmeerijd já pärnitipšo torjuid teikâ toi puáturaajijd ij lah puátimin ive aalgâst indeksaledem, peic torjui mereh pisoččii siämmážin ko ive 2023 já 2024.
Elettemtorjui já elettemišán puátá aledem eellimkoloindeks mield 1.1.2025 rääjist.
Kela tieđeet nubástusâin kela.fi-siijđoin, ko valmâštâllâm ovdán. Ko haldâttâs iävtuttâs adeluvvoo ovdâskode kieđâvušmân, te mij almostittep tast kela.fist artikkâl suomâkielân, ruotâkielân já eŋgâlâskielân. Ko nubástus lii visásmum, te mij almostittep tiäđáttâs. Puoh artikkâleh já tiäđáttâsah nubástusâin norrojeh kela.fi/muutokset -siijđon (suomâkielân).
Ivemolsomist nubástusah peividuvvojeh Kela nettisijđoid suomâkielân, ruotâkielân já eŋgâlâskielân sehe čielgâkielân, sämikielân já seevvimkielân. Ive 2024 aalgâst mij almostittep čielgâkielâlijd tieđettemčálusijd äššigâsâi já oovtâstpargokuoimij kiävtun.