Bargoahkásaš olbmo veajuiduhttin
Kela ordne veajuiduhttima bargoahkásaš olbmuide, geaid bargonávcca dehe studerennávcca buohcuvuohta lea hedjonahttán dehe hedjonahttá lagašjagiin.
Veajuiduhttima mihttomearrin lea buoridit veadjima barggus dehe veahkehit bargui máhccamis. Veajuiduhttin sáhttá maiddái veahkehit nuora beassat bargui.
Jos du buohcuvuohta leat lossat ja váikkuha olu du eallimii, sáhtát ohcat lossaváttot medisiinnalaš veajuiduhttima dehe máŋggaámmátlaš individuála veajuiduhttima.
Veajuiduhtti psykoterapiija
Sáhtát ohcat Kelas veajuiduhttinpsykoterapiija, jos leat 16–67-jahkásaš ja dus lea mielladearvvasvuođa váddu, mii váttásmahttá du studerema dehe bargguid bargama.
Sáhtát oažžut veajuiduhttinpsykoterapiija, jos buot čuovvovaš eavttut ollašuvvet:
- Mielladearvvasvuođa váttu lea psykiátra duođaldan.
- Psykiátra lea čállán dutnje cealkámuša, manin dárbbašat terapiija.
- Leat jo ožžon mielladearvvasvuođa váttu dihte divššu uhcimustá 3 mánotbaji.
Jos Kela mieđiha dutnje veajuiduhttinspsykoterapiija, oaččut buhtadusa psykoterapevtta mávssuin.
Ámmátlaš veajuiduhttin
Sáhtát ohcat Kela ámmátlaš veajuiduhttimii, jos it vel leat beassan bargoeallimii dehe leat leamaš doppe easkka oanehis áigge. Jos leat leamaš guhká bargoeallimis, sáhtát ohcat veajuiduhttima bargoealáhatlágádusas.
Dan lassin Kela ordne olbmuide, geat leat bargoeallimis, ja fitnodatdoalliide Kiila-veajuiduhttima. Loga lasi Kiila-veajuiduhttimis.
Ámmátlaš veajuiduhttima ulbmilin lea buoridit barggus veadjima dahje veahkehit bargui máhccamis. Veajuiduhttin sáhttá maiddái veahkehit oažžut bargosaji.
Ámmátlaš veajuiduhttinčilgehus
Sáhtát ohcat ámmátlaš veajuiduhttinčilgehussii, jos bargo- dehe studerennákca lea hedjonan buohcuvuođa dehe váttu geažil.
Veajuiduhttinčilgehusas áššedovdit árvvoštallet, makkár bargo- ja doaibmannávccat leat ja makkár dáiddut ja válmmašvuođat dus leat bargoeallima várás. Oaččut maiddái dieđuid iešguđetlágan studerenvejolašvuođain ja das, mii sierra ámmáhiidda gáibiduvvo.
Veajuiduhttinčilgehusas ráhkadat ámmátolbmuiguin plána, mii veahkeha du beassat stuđeret dahje bargui.
Skuvlen
Jos dus lea buohcuvuohta dehe váddu, sáhtát oažžut Kelas doarjaga skuvlemii, mii veahkeha du beassat bargoeallimii.
Dán doarjaga sáhttá dábálaččat oažžut nuppi dási oahpuide, allaskuvlaoahpuide ja ođđasit skuvlemii.
Dutnje sáhttá buhttet
- studerengoluid, dego lohkanbadjemávssuid ja skuvladárbašiid
- mátkegoluid ruovttu ja studerenbáikegotti gaskkas.
Skuvlengeahččaleapmi
Skuvlengeahččaleapmi sáhttá heivet dutnje, jos skuvlensuorggi válljen lea váttis buohcuvuođa dahje váttu geažil.
Don válljet ieš oahppolágádusa, gos skuvlengeahččaleapmi ordnejuvvo. Geahččaleamis don oahpásmuvat oahppolágádussii ja skuvlema sisdollui. Ná sáhtát sihkkarastit, heivego skuvlen dutnje.
Skuvlengeahččaleapmi bistá eanemustá 10 beaivve.
Bargogeahččaleapmi
Bargogeahččaleami ulbmilin lea, ahte gávnnat heivvolaš barggu dahje stuđerensuorggi. Geahččaleamis don iskkat bargosajis bargama.
Bargogeahččaleamis oaččut iežat válbmejeaddji. Válbmejeaddjiin ráhkadat ámmátlaš plána, mii veahkeha du juksat ulbmilat. Plánas vuhtiiváldojuvvo, jos dárbbašat eará bálvalusaid, ovdamearkan barggolašvuođabálvalusaid dahje dearvvasvuođafuolahusa.
Válbmejeaddjiin plánebeahtti, mo bargogeahččaleapmi ollašuhtto, ja ohcabeahtti geahččaleapmái heivvolaš bargosaji.
Barguiválbmen
Barguiválbmema ulbmilin lea, ahte beasat bálkábargui dahje doaimmat fitnodatdoallin. Barguiválbmemis oaččut iežat válbmejeaddji.
Válbmejeaddjiin plánebeahtti, mo barguiválbmen ollašuhtto, ja ohcabeahtti geahččaleapmái heivvolaš bargosaji.
Barguiválbmemis barggat bálkábarggus rabas bargomárkaniin. Oaččut bargama áiggis bálkká.
Jos du ulbmilin lea doaibmat fitnodatdoallin, barggat válbmema áigge iežat fitnodagas.
Barguiválbmemii gullá ovttasbargu ovdamearkan barggolašvuođabálvalusaiguin dahje dearvvasvuođafuolahusain. Ovttasbarggu ulbmilin lea, ahte oaččut dárbbašlaš bálvalusaid maiddái veajuiduhttima maŋŋá.
Kiila-veajuiduhttin olbmuide, geat leat bargoeallimis
Kiila-veajuiduhttin lea kursa, mii veahkeha du buoridit bargonávcca ja bissut bargoeallimis. Kela ordne Kiila-veajuiduhttima ovttas bargodearvvasvuođafuolahusain ja du bargobáikkiin.
Bargoaddi sáhttá ohcat Kiila-kurssa bargiide. Maiddái ámmátlihtut sáhttet ohcat Kiila-kurssa lahtuide.
Sáhtát ohcat kurssaid Kela siiidduin (suomagillii).
Jos it gávnna heivvolaš kurssa, sáhtát ohcat Kiila-individuála veajuiduhttima. Oktagasveajuiduhttimis veajuiduhttima bálvalusbuvttadeaddji čohkke ovttaskas áššehasain joavkku.
Ámmátlaš Taito-veajuiduhttin
Sáhtát ohcat Taito-veajuiduhttima, jos bargan dehe studeren lea váttis buohcuvuođa dehe váttu dihte. Veajuiduhttimis oaččut individuála rávvema, oassálasttát joavkoveajuiduhttimii ja beasat bargohárjehallamii. Oaččut iežat jođiheaddji, gii doarju du olles veajuiduhttima áigge.
Go veajuiduhttin nohká, dutnje bargojuvvo iežas ámmátlaš plána.
Veahkkeneavvut
Jos dárbbašat veahkkeneavvuid barggus dehe oahpuin buohcuvuođa dehe váttu dihte, Kela sáhttá skáhppot veahkkeneavvuid dutnje. Sáhtát oažžut ovdamearkan lohkantelevišuvnna, čuokkesšearpma dehe stuorra šearpma dehe dihtora.
Sáhtát oažžut veahkkeneavvu áramustá vuođđoskuvlla 7. luohkás. Jos dárbbašat eará veahkkeneavvuid ovdamearkan lihkadeapmái, sáhtát bivdit daid almmolaš dearvvasvuođafuolahusas, dego dearvvasvuođaguovddážis.
Ealáhusdoarjja
Ealáhusdoarjja lea dárkkuhuvvon fitnodatolbmuide ja ámmáhisbargiide, geain lea juoga buohcuvuohta dehe váddu. Sáhtát oažžut ealáhusdoarjaga, jos fitnodaga vuođđudeamis dehe nuppástusbargguin bohtet golut.
Doarjaga sáhttá oažžut
- bargoreaidduid, stohpogálvvuid ja dárbašiid skáhppomii
- doaibmabáikkiid ordnemii.
Sáhtát maiddái ohcat ealáhusdoarjaga, jos dus lea jo fitnodat ja dárbbašat buohcuvuođa dehe váttu dihte bargoreaidduid.
Ealáhusdoarjagis ii gessojuvvo vearru.
Neuropsykologalaš veajuiduhttin
Neuropsykologalaš veajuiduhttin lea dárkkuhuvvon 16–67-jahkásaččaide, geain lea ovdamearkan lohkan- ja čállinváddu, áddenhehttehus dehe ADHD. Neuropsykologalaš veajuiduhttima sáhttá oažžut maiddái ovdamearkan vuoiŋŋašvarrajohtinváttu dehe vuoiŋŋašváttu maŋŋá.
Veajuiduhttima várás dárbbašuvvojit neuropsykologa ja doaktára cealkámuš.
Neuropsykologalaš veajuiduhttin lea dábálaččat individuála veajuiduhttin.
Jos Kela mieđiha dutnje neuropsykologalaš veajuiduhttima, oaččut Kelas buhtadusa terapevtta mávssuin.